📫 DeFi Kütüphane Postası - 18 (Loopring, Layer-2 DEX, Layer-2 Payment)
Başka bir seviyede daha hızlı bir işlem mümkün mü?
Merhabalar,
Bu haftaki yazımızda bir Layer-2 çözümü olan Loopring Merkeziyetsiz Borsası ve Ödeme Aracını anlattık. Layer-2 çözümlerinin gün geçtikçe daha çok konuşulduğu bu dönemde bu mekanizmanın çalışan örneklerinden birisi Loopring sayesinde çok düşük işlem ücretleri ve yüksek hızlarda al/sat yapmak ve başka bir L2 cüzdana kriptopara göndermek mümkündür.
Yazılarımızı takip etmek için mail adresinizle abone olabilir ve yazıları faydalı buluyorsanız paylaşabilirsiniz.
Sponsor
Aave, kullanıcıların mevduat sahibi veya borç alan olarak katılabileceği merkezi olmayan bir para piyasası protokolüdür. Mevduat sahipleri, pasif bir gelir elde etmek için piyasaya likidite sağlarken, borç almak isteyenler teminatlı (sürekli) veya teminatsız (flash loans) şekilde borçlanma yapabilirler.
Loopring
Loopring, Ethereum üzerinde inşa edilmiş ve Layer-2 çözümü sunan bir merkeziyetsiz borsadır. Merkeziyetsiz borsa kavramına özellikle Uniswap’ın yaygınlaşması ile birçok kişi aşina olmuştur. Özünde varlıklarınızın (kriptopara) velayetini özel anahtarını bilmediğiniz bir başka cüzdana/borsaya teslim etmeksizin, al/sat hizmetlerinden yararlanmanızı sağlayan yapılara Merkeziyetsiz Borsa diyebiliriz. Burada merkeziyetsizliği sağlayan en önemli faktör, direkt cüzdanınız aracılığı ile işlemleri gerçekleştirmenizdir. Yine merkezi borsaların aksine bir kayıt süreci vs olmaksızın, cüzdan sahibi herkesin direkt hizmetlerden yararlanması mümkündür.
Geçtiğimiz aylarda DeFi ile birlikte yükselişe geçen Ethereum blokzincir gas feeler nedeniyle, Uniswap/Balancer gibi DEXler kullanılamaz noktaya gelmişti. Hem yüksek ücret hem de düşük kapasiteli işlem yeteneği nedeniyle Ethereum ağının bu yükü kaldıramadığı bir çok görüldü. Loopring, merkeziyetsiz borsa hizmetini çok çok düşük işlem ücreti ve yüksek hızda (2000 TPS) gerçekleştirebilmek adına Layer-2 seviyesinde zkRollup teknolojisi aracılığı ile sağlamaktadır.
Şimdi Loopring’i detaylı anlatmaya geçmeden önce bazı konseptleri tekrarlamak gerekiyor. Bu konseptleri anlamak, hem Loopring’i hem de zamanla Layer-2 çözümlerini duyuracak protokollerin kullanımı anlamak için önem arzediyor.
Layer-2 Nedir?
Layer-2, Ethereum mainnetinin bir üst katmanı olarak inşa edilmiş ve ana ağ ile etkileşimi bulunan çözümleri tanımlar. L2 ölçeklendirme çalışmaları, işlemsel yükü Ethereum blokzincirinden alarak, farklı bir platformda (bir yan blokzincir ya da merkle tree) çözdükten sonra tekrar ana ağda güncelleme yapılmasını hedefler. Örneğin, ETH ağında 1000 adet transfer işlemi yapmak yerine, bu işlemleri L2 çözümü üzerinde yaparak, ETH ağına tek seferde güncellemeleri yansıtmak mümkün olabilir. Yani L2 ölçekleme çözümünü kullanırken, belli bir süreliğine bilgileri ETH ağından başka bir mekanizmaya taşıyoruz ve istediğimiz işlemleri bu yapı üzerinde gerçekleştiriyoruz. Bu yapı üzerindeki yaptığımız işlemleri belli aralıklarla ETH ağına yansıtan mekanizmalar sayesinde ise bilginin bütünlüğü ve doğruluğu sağlanmış olacaktır.
Burada bahsedilen Layer-2 hesabınızı merkezi borsalardaki hesabınız gibi düşünebilirsiniz. Temelde işlem yapabilmek için o hesaba para göndermeniz ve arzu ettiğinizde tekrardan paranızı cüzdanınıza çekmeniz gerekiyor. Aradaki temel fark, borsa üzerindeki hesabınızın da kontrolü tamamen sizde.
zk Rollup Nedir?
zk Rollup bir Layer2 çözümüdür. Vitalik tarafından da bir çok kez kullanılması yönünde tavsiyede bulunulan bu çözümün amacı, hem ETH ağındaki yoğunluğun azaltılması hem de kullanıcıların daha az işlem ücreti ödeyerek transferlerini daha hızlı gerçekleştirmesini sağlamasıdır.
Peki bu mekanizma temelde nasıl çalışıyor?
Öncelikle işlem yapılmak istenen cüzdan ile, ilgili zk Rollup protokolünün akıllı kontratı üzerinden Layer-2 hesabı aktifleştirilmesi gerekiyor. Bu işlemi yapıldığında, aynı cüzdan adresi ile Layer-2’de de bir hesabınız oluşturuluyor.
Daha sonra ETH blokzinciri üzerindeki akıllı kontrat aracılığı ile Layer-2’deki hesabınıza transfer gerçekleştirmeniz gerekiyor. Bu işlem sonucunda, kontrat tarafından tutulan adres-bakiye tablosuna göre, Layer-2’deki hesabınıza yatırdığınız miktar tanımlanmış olacaktır. Bu andan itibaren Ethereum blokzincirinin dışındasınız.
Layer-2’de yaptığınız bütün transferler, protokol tarafından oluşturulan bir farklı bir kriptografik yapıda (örn: Merkle Tree) tutulacaktır. Blokzincire benzer olarak herkesin adresi ve bakiyesi tutularak, her işlem sonucu gerekli güncellemeler bu yapı üzerinde yapılacaktır. Bu noktada kritik olan, Layer-2’de yapılan transferlerin Ethereum ağına yansıtılmasıdır. Çünkü, Layer-2’de bir işlem yaptığınızda, aslında Eth ağında bir değişiklik olmuyor. Hatta Layer-2’de yaptığınız işlemden hemen sonra, akıllı kontrattaki kilitli miktarını hala aynı kalacaktır. Ta ki Layer-1 güncellemesine kadar.
İşte bu noktada zkProof ve Layer-1’e bilgi aktarımı (Rollup) devreye giriyor. Protokolün kontrolündeki bir operatör aracılığı ile Layer-2’de yapılan yüzlerce işlem, zkSNARK vb bir algoritma ile küçük bir bilgi paketi haline getirilerek, Layer-1’e yani Ethereum ağına taşınıyor. Böylece Ethereum ağında gerçekleştirilecek yüzlerce transfer, tek seferde blokzincire işlenmiş oluyor ve kontrattaki bakiyeler güncelleniyor. İşlemin tek seferde gerçekleşmesi ile de kullanıcılar ayrı ayrı TX ücreti ödemekten kurtulmuş oluyorlar.
Layer-2’de ödenecek TX ücretleri Ethereum ağına göre çok çok düşük kalırken, aynı zamanda 2000 TPS seviyelerinde hızlı gerçekleşebilmektedir. Kullanıcının Ethereum ağında ödeyeceği ücretler, Layer-2’ye depozit ve Layer-2’den para çekme yapmak istediği zamanlarla sınırlı kalacaktır.
Bütün bu işlemler ile sıkışık bir anayolda ilerlemek yerine, girişi ve çıkışı ücretli bir otobana girip işlemleri daha ucuz ve hızlı hallederek tekrar çıkmak gibi düşünebiliriz.
Loopring’in Avantajları Neler?
Merkeziyetsizlik + Limit Emir
Ethereum üzerinde son dönemde etkisi ve hacimi artan önemli borsaların büyük bir kısmı AMM (Otomatik Market Yapıcı) mekanizmalar ile hizmet vermektedir. Burada tek bir fiyattan al-sat işlemlerinin yapıldığı ve arz-talep dengelesine göre yeni fiyatın belirlendiği bir yapı söz konusudur. Uniswap, Balancer gibi borsaların sağladığı bu yapıların en önemli dezavantajlarından birisi limit-emir uygulamasının olmamasıdır.
Loopring, merkeziyetsiz borsa hizmetini adeta bir merkezi borsa gibi sağlayabilmektedir. Limit emirler sayesinde düşük fiyattan alış emirleri ve yüksek fiyattan satış emirleri girmek mümkün.
Görünüş itibari ile merkezi bir borsadan pek bir farkı bulunmuyor:
Yüksek Hız
2000 TPS. Layer-2’ye geçtikten sonra Loopring üzerinde saniyede maksimum 2000 işlem yapmak mümkün durumda. Bu sayede yapılmak istenen al-sat işlemleri anında gerçekleştirilebilir.
Düşük İşlem Ücreti
Son zamanlarda merkeziyetsiz borsalarda işlem yapmak oldukça maliyetli bir hal almaya başlamıştı. Özellikle düşük bütçeler ile işlem yapmanın, bütçeye zarar verecek noktaya geldiği görüldü. Loopring, merkeziyetsiz borsa kullanmak isteyenlere bu açıdan oldukça avantajlı bir imkan sunuyor. Piyasa yapıcı emirlerde komisyon ücreti alınmaz iken, market emirlerinde %0.02’lik bir komisyon söz konusu.
Layer-2 Aktivasyonu
Üst bölümlerde Layer-2’den bahsetmiştik. Layer-2’ye geçmek demek, bir akıllı kontrat aracılığı ile bir hesap açmak olarak özetlenebilir. Varlıklarınız Layer-1 (Ethereum Ağı) üzerinde bir akıllı kontratta kilitli iken, kilitlediğiniz varlıklarınız kadarı Layer-2’deki hesabınıza yansıtılır ve işlemleri gerçekleştirirsiniz. Daha sonra Layer-1 ile senkronizasyon gerçekleştirilerek, yaptığınız işlemler Ethereum blokzincirine kalıcı olarak işlenir. Bütün bunları yaparken önce Layer-2’de bir hesap açmak ve bu hesaba kriptopara yatırmak gerekiyor. Bu işlemlerden bir komisyon ücreti alınmaz iken sadece TX fee ödenmesi gerekmektedir. Kriptoparaları tekrar Layer-1’e (Ethereum Blokzinciri) çekerken ise 0.02 ETH komisyon alınmaktadır.
Loopring Nasıl Kullanılır?
https://loopring.io/ adresi üzerinden Loopring DEX’e gidilir ve Metamask cüzdanınız ile bağlantı gerçekleştirilir.
Bu noktadan itibaren, cüzdanımız aracılığı ile bir Layer-2 hesabı oluşturmamız gerekiyor. Üstte bahsettiğimiz gibi bu işlem aslında Loopring akıllı kontratında bir hesap açarak, Layer-2’de işlem yapmamızı sağlayan bir köprü görevi görecektir.
“Activate Layer-2” seçeneği ile akıllı kontrat üzerinden hesap açma işlemini başlatmış olacaksınız. Aşağıdaki menüde tekrar Activate Layer-2 diyerek cüzdanızdan imza ve işlem onayını gerçekleştirmeniz gerekmektedir. Onay işlemi blokzincir üzerinde gerçekleştiği için bir TX ücreti ödemeniz gerekecektir.
Hesabınız aktifleştikten sonra yapabileceğiniz işlemleri yine sağ üst taraftaki adresinizin olduğu butona bastığınızda görüntüleyebilirsiniz.
Transfer : Bu menü ile Layer-2 üzerinde hesabı bulunan kullanıcılara anında ve neredeyse işlem ücreti ödemeden transfer gerçekleştirebilirsiniz.
Bu fonksiyon sayesinde aslında Loopring sadece bir borsa görevi görmüyor aynı zamanda Layer-2 ödeme platformu olarak da hizmet veriyor.
Deposit/Withdraw : Bu menüler aracılığı ile Layer-1 / Layer-2 hesapları arasında kriptopara transferi yapabilirsiniz.
Loopring birçok kriptoparayı destekliyor, deposit işlemi gerçekleştirmek istediğinizde aşağıdaki gibi bir menü açılacaktır. Burada “Asset” kısmında Layer-2’ye taşımak istediğiniz varlığı seçerek işlemi gerçekleştirebilirsiniz. Bu arayüz üzerinde ilgili varlığın Layer-1 ve Layer-2 cüzdanlarınızdaki miktarı da alt tarafta belirtilmiştir.
Yapacağınız deposit işlemleri blokzincir üzerinde 30 onaydan sonra Layer-2 hesabınıza aktarılacaktır.
Withdraw işlemini de benzer bir arayüzden yaparak, varlıklarınızı Layer-2’den Layer-1’e çekebilirsiniz.
Not etmekte fayda var; Layer-1/Layer-2 arası transferler blokzincir üzerinde gerçekleştirilen işlemler olduğu için işlemleri metamask cüzdanınızdan onaylamanız ve TX ücreti ödemeniz gerekecektir.
Deposit gerçekleştirdikten sonra borsayı adeta bir merkezi borsa gibi kullanmanız mümkün. “Account” kısmı aracılığı ile bakiyenizi kontrol edebilir, yönetebilirsiniz.
“Trade” ve “Order” tabları aracılığı ile al/sat işlemlerini gerçekleştirebilirsiniz ve emirlerinizi kontrol edebilirsiniz.
Önemli Not
Bütün DeFi ürünlerinde kontratlarda yer alabilecek zaafiyetlerden dolayı güvenlik riskleri bulunabilir. Projelerin kodları denetim geçirmiş olmasına rağmen, bu platformlarda işlem yaparken yeni gelişmekte olan bir ekosistemde olduğunuzu ve belli risklerin bulunduğunu unutmamanızı hatırlatmak isteriz.